پیشگیری از گرمازدگی در تابستان | ۱۰ نکته طلایی برای حفظ سلامتی

بیماری‌های مرتبط با گرما، مجموعه‌ای از اختلالات هستند که زمانی رخ می‌دهند که بدن در معرض گرمای بیش‌ از حد قرار گیرد و نتواند به‌درستی خود را خنک کند. در شرایط عادی، بدن انسان از طریق تعریق و تنظیم جریان خون، دمای داخلی خود را ثابت نگه می‌دارد. اما هنگامی‌که دمای محیط به‌شدت بالا می‌رود ، به ‌ویژه در محیط‌های مرطوب، بسته یا فاقد تهویه مناسب ، سیستم تنظیم دمای بدن ممکن است دچار اختلال گردد.

این بیماری‌ها طیفی از علائم خفیف مانند بثورات پوستی و گرفتگی عضلات تا شرایط بسیار خطرناک مانند گرمازدگی شدید را شامل می‌شوند. در این میان، دو وضعیت شایع‌تر و مهم‌تر، یعنی گرمازدگی خفیف و گرمازدگی شدید بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. هرچند علت آن‌ها مشابه است، اما از نظر شدت و اهمیت درمان، تفاوت زیادی دارند.

با توجه به افزایش موج‌های گرمایی ناشی از تغییرات اقلیمی، آگاهی از این بیماری‌ها بیش از گذشته ضروری است. میلیون‌ها نفر ، به‌ویژه سالمندان، کودکان، بیماران مزمن و افراد شاغل در فضای باز ، در فصل‌های گرم در معرض خطر گرمازدگی قرار دارند.

گرمازدگی خفیف یکی از اختلالات مرتبط با گرماست. این نوع گرمازدگی زمانی رخ می‌دهد که بدن مقدار زیادی از آب و نمک خود را از طریق تعریق از دست می‌دهد. هرچند این وضعیت به اندازه‌ی گرمازدگی شدید خطرناک نیست، اما یک هشدار جدی است که نشان می‌دهد بدن توان مقابله با دمای هوا را ندارد. در این شرایط اگر درمان به‌موقع انجام نشود، شرایط بیمار می‌تواند به یک حالت اورژانسی و تهدیدکننده‌ی سلامتی تبدیل شود.

افرادی که در هوای گرم فعالیت بدنی دارند ، بیشتر در معرض این بیماری هستند. با این حال، همه افرادی که ‌مدت زمان طولانی را در محیط‌های گرم سپری میکنند و آب کافی نمینوشند نیز ممکن است دچار گرمازدگی خفیف شوند.

- تعریق زیاد

- احساس ضعف یا خستگی

- سرگیجه یا غش

- حالت تهوع یا استفراغ

- سردرد

- گرفتگی عضلات

- پوست سرد، مرطوب و رنگ‌پریده

- ضربان قلب سریع و فشارخون پایین

گرمازدگی شدید خطرناک ‌ترین نوع آسیب ناشی از گرما است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که دمای داخلی بدن به‌سرعت افزایش می‌یابد و مکانیزم‌های طبیعی خنک‌سازی مانند تعریق دیگر کار نمی‌کنند. اگر درمان فوری انجام نشود، گرمازدگی شدید می‌تواند منجر به آسیب دائمی اندام‌ها، صدمات مغزی و حتی مرگ شود.

این نوع از گرمازدگی بیشتر در افراد سالمند یا بیماران مزمن دیده می‌شود که در محیط‌های گرم و بدون تهویه مناسب قرار دارند و مایعات کافی نمی‌نوشند.

این نوع گرمازدگی در افراد جوان، سالم و فعال مانند ورزشکاران یا کارگران رخ می‌دهد که در هوای گرم فعالیت شدید انجام می‌دهند.

- دمای بسیار بالای بدن (اغلب بالاتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد)

- پوست گرم و خشک (در نوع فعالیتی ممکن است مرطوب باشد)

- گیجی، تحریک‌پذیری، رفتار غیرعادی

- اختلال در گفتار

- تشنج

- بیهوشی

- نبض قوی و سریع

گرمازدگی شدید یک وضعیت اورژانسی است. در صورت مشاهده این علائم، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.

گرچه گرمازدگی خفیف و گرمازدگی شدید هر دو در اثر قرار گرفتن در معرض گرمای بالا ایجاد می‌شوند، اما از نظر شدت، علائم و نحوه برخورد، تفاوت‌های مهمی دارند. تشخیص این تفاوت‌ها می‌تواند جان افراد را نجات دهد.

گرمازدگی خفیف به نوعی یک هشدار است؛ بدن هنوز توان مقابله با گرما را دارد، اما تحت فشار است. علائمی مانند تعریق زیاد، سرگیجه و تهوع آزاردهنده هستند، اما در بیشتر موارد با استراحت و نوشیدن مایعات بهبود می‌یابند.

در مقابل، گرمازدگی شدید یک وضعیت اورژانسی و خطرناک است. بدن دیگر نمی‌تواند دمای خود را تنظیم کند و در این حالت باید فوراً اقدامات درمانی صورت گیرند.

شناخت این تفاوت‌ها باعث می‌شود در صورت مواجهه با بیمار دچار گرمازدگی تصمیم‌گیری و واکنش سریع‌تری انجام شود. اگرمطمئن نیستید فرد دچار کدامیک از وضعیت های فوق الذکر شده است، همیشه فرض را بر گرمازدگی شدید بگذارید و با اورژانس تماس بگیرید،چراکه پیشگیری بهتر از پشیمانی است.

اگر فردی دچار گرمازدگی خفیف شده باشد، انجام چند اقدام ساده اما سریع می‌تواند از پیشرفت آن به یک وضعیت خطرناک جلوگیری کند. هدف اصلی، خنک کردن بدن و جبران مایعات از دست‌رفته است.

1. منتقل کردن فرد گرما زده به محل خنک: او را به داخل ساختمان یا مکانی سایه‌دار و دارای تهویه ببرید.

2. استراحت: از فرد گرمازده بخواهید دراز بکشد و از انجام هرگونه فعالیت بدنی خودداری کند.

3. شل کردن یا درآوردن لباس‌های اضافی: لباس تنگ یا ضخیم می‌تواند گرما را در بدن نگه دارد.

4. آبرسانی: به او آب خنک یا نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت بدهید. از دادن نوشابه یا چای غلیظ خودداری کنید.

5. استفاده از کمپرس سرد یا پارچه خیس: پارچه‌ی خیس را روی پیشانی، گردن و زیربغل قرار دهید.

6. باد زدن یا استفاده از پنکه: برای تسریع خنک‌سازی مفید است.

گرمازدگی خفیف را نباید نادیده گرفت زیرا درمان سریع آن از پیشرفت به گرمازدگی شدید جلوگیری می‌کند. اکثر افراد با درمان زودهنگام، طی ۳۰ الی ۶۰ دقیقه بهبود می‌یابند. اما اگر علائم ادامه یابد یا بدتر شود، لازم است فوراً به پزشک مراجعه شود.

گرمازدگی شدید یک وضعیت اورژانسی است و کمک‌های اولیه‌ی فوری می‌تواند بین نجات جان فرد یا مرگ تفاوت ایجاد کند. اگر حتی مشکوک به گرمازدگی شدید شدید، باید بدون فوت وقت اقدامات لازم را انجام دهید.

1. بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید. در مدیریت گرمازدگی، از دست ندادن زمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

2. فرد را به محل خنک و به دور از آفتاب مستقیم منتقل کنید.

3. لباس‌های اضافی را از تن او درآورید تا گرمای بدن آزاد شود.

4. شروع خنک‌سازی فعال:

- کیسه یخ یا حوله‌ی سرد را روی گردن، کشاله ران و زیر بغل قرار دهید.

- با باد زدن و پاشیدن آب خنک، سطح پوست را مرطوب نگه دارید.

- اگر ممکن است، فرد را در وان آب خنک قرار دهید (نه آب یخ).

6. تنفس و هوشیاری فرد را بررسی کنید. اگر تنفس قطع شد و آموزش CPR دیده‌اید، آن را آغاز کنید.

7. در صورتی که فرد بیهوش یا گیج است، به او هیچ نوشیدنی ندهید.

هیچ‌گاه درمان را به تعویق نیندازید. اقدام سریع و به موقع میتواند جان بیمار را نجات دهد و از شدت عوارض بکاهد.

همه‌ی افراد به یک اندازه در برابر گرمازدگی آسیب‌پذیر نیستند. برخی گروه‌ها به دلیل ویژگی‌های جسمانی، شرایط پزشکی یا وضعیت اجتماعی خود، در معرض خطر بالاتری قرار دارند. شناخت این گروه‌ها به ما کمک می‌کند مراقبت‌های خاص تری را در روزهای گرم برای آن‌ها در نظر بگیریم.

با افزایش سن، توانایی بدن برای تنظیم دمای داخلی کاهش می‌یابد. سالمندان ممکن است کمتر احساس تشنگی کنند و یا دیرتر متوجه علائم گرمازدگی شوند. همچنین مصرف داروهایی مانند دیورتیک‌ها، داروهای ضدافسردگی یا داروهای قلبی شایعی که سالمندان مصرف میکنند میتواند عملکرد سیستم خنک‌کنندگی بدن را مختل می‌کند.

بدن کودکان سریع‌تر گرم می‌شود و کندتر خنک می‌گردد. آن‌ها معمولاً نمی‌توانند نیاز به آب را بیان کنند و برای محافظت از خود به بزرگ‌ترها وابسته‌اند. همچنین ممکن است در حین بازی در فضای باز، به‌راحتی دچار گرمازدگی شوند.

افرادی که مبتلا یه دیابت، بیماری قلبی، فشار خون بالا، چاقی یا بیماری‌های کلیوی هستند، در مقابل گرما حساس‌تر هستند. همچنین داروهایی که توسط این افراد استفاده میشوند ممکن است مکانیسم تعریق را مهار کرده و خطر گرمازدگی را افزایش دهند.

در دوران بارداری، حجم خون و سطح متابولیسم بدن افزایش می‌یابد. این موضوع باعث می‌شود بدن زن باردار سریع‌تر گرم شود. همچنین، گرما می‌تواند منجر به افت فشار خون، خستگی شدید یا حتی عوارضی برای جنین شود.

افرادی که به بیماری‌هایی مانند اسکیزوفرنی، افسردگی شدید یا زوال عقل (دمانس) مبتلا هستند، ممکن است نتوانند به‌درستی گرما را درک کرده یا به آن واکنش مناسب نشان دهند. همچنین داروهای روانپزشکی می‌توانند تعریق را مختل کنند.

افرادی که دچار ناتوانی و معلولیت جسمی هستند، ممکن است نتوانند خود را به محیط خنک برسانند یا لباس‌های خود را کم کنند. همچنین افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی نیز ممکن است علائم خطر را به‌درستی گزارش نکنند.

افرادی که در محیط‌های باز و زیر نور مستقیم آفتاب فعالیت شدید دارند — مانند کشاورزان، کارگران ساختمانی، مأموران پست، و ورزشکاران — در صورت نداشتن استراحت کافی یا آبرسانی مناسب، بیشتر در معرض گرمازدگی هستند.

افرادی که به کولر، پنکه، سایه یا آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند، بیشتر در معرض آسیب گرمایی هستند. همچنین افرادی که در خانه‌های شلوغ، کوچک یا بدون پنجره زندگی می‌کنند نیز باید مورد توجه قرار گیرند.

سالمندانی که تنها زندگی میکنند، افراد مبتلا به بیماری‌های روانی که در خانه تنها هستند، یا کسانی که به مراقبت دائمی نیاز دارند، ممکن است در شرایط بحرانی از دریافت کمک به موقع محروم باشند. نقش اطرافیان در مراقبت از آن‌ها بسیار مهم است.

مصرف الکل و برخی مواد مانند آمفتامین‌ها یا کوکائین با افزایش متابولیسم، دفع آب و مختل کردن تعریق، خطر گرمازدگی را افزایش می‌دهند. افرادی که تحت تأثیر مواد هستند ممکن است علائم هشدار را نادیده بگیرند.

شناخت این گروه‌ها به ما کمک می‌کند اقدامات پیشگیرانه را دقیق‌تر هدف‌گذاری کنیم.

پیشگیری از بیماری‌های ناشی از گرما سخت نیست، اما نیاز به آگاهی دارد. با رعایت چند راهکار ساده می‌توانید خود و اطرافیانتان را از گرمازدگی محافظت کنید.

در طول روز مرتباً آب بنوشید، حتی اگر احساس تشنگی ندارید. از مصرف نوشیدنی‌های کافئینه، شیرین یا الکلی خودداری کنید؛ ادرار روشن و شفاف میتواند بیانگر نوشیدن آب کافی باشد.

لباس‌های سبک، روشن و گشاد انتخاب کنید. کلاه لبه‌دار و عینک آفتابی نیز هنگام بیرون رفتن توصیه می‌شود.

در ساعات گرم روز یعنی بین ساعت ۱۱ تا ۴ بعدازظهر از فعالیت شدید خودداری کنید. در صورت ضرورت، حتماً در سایه استراحت کنید و به بدن خود فرصت خنک شدن بدهید.

در صورت امکان از کولر یا پنکه استفاده کنید. اگر به آن دسترسی ندارید، در ساعات گرم روز به مکان‌های عمومی مانند کتابخانه یا فروشگاه‌ها بروید. علاوه بر این بستن پرده‌ها در طول روز می‌تواند به کاهش دمای خانه کمک کند.

در روزهای گرم، حتماً به سالمندان، بیماران مزمن و همسایگان تنها سر بزنید. هرگز کودکان را در خودرو به حال خود رها نکنید.

آشنایی با علائم گرمازدگی به شما کمک می‌کند سریع واکنش نشان دهید و از وخامت وضعیت جلوگیری کنید.

عادت‌های ساده‌ای مثل موارد ذکر شده می‌تواند جان شما یا عزیزانتان را نجات دهند.

درک بیماری‌های مرتبط با گرما زمانی آسان‌تر می‌شود که آن‌ها را در قالب موقعیت‌های واقعی ببینیم. در ادامه سه سناریوی کوتاه آورده‌ایم که نشان می‌دهند چگونه تصمیم‌های روزمره در هوای گرم می‌توانند به گرمازدگی منجر شوند و یا جلوی آن را بگیرند.

علی، کارگر ۴۲ ساله‌ی ساختمانی، زیر آفتاب شدید مشغول کار بود. لباس تیره و تنگ به تن داشت و آب کافی ننوشیده بود. حوالی ظهر دچار سرگیجه و حالت تهوع شد و همکارانش متوجه تعریق زیاد او شدند. او را به سایه بردند، لباس‌هایش را کم کردند و به او آب خنک دادند. بعد از یک ساعت استراحت، حالش بهتر شد.

سناریو بالا نمونه‌ای از گرمازدگی خفیف بود که به‌موقع تشخیص داده شده و به خوبی مدیریت گردیده است.

فاطمه، زن ۷۸ ساله‌ای که تنها زندگی می‌کرد، از کولر یا پنکه استفاده نمی‌کرد. در یک موج گرمایی، دخترش او را در حالی یافت که پوستش داغ و خشک بود، گیج بود و تنفسش تند شده بود. بلافاصله با اورژانس تماس گرفت و با حوله‌های خیس او را خنک کرد. در مرکز درمانی برای فاطمه تشخیص گرمازدگی شدید گذاشته شد، اما اقدام سریع و به موقع جان او را نجات داد.

سارا، نوجوان فوتبالیست، در گرمای بعدازظهر تمرین میکرد. با وجود خستگی و سبکی سر، تمرین را ادامه داد تا اینکه بی‌حال شد. مربی متوجه علائم شد، او را خنک کرد و به خانواده‌اش اطلاع داد. تشخیص اولیه، گرمازدگی شدید در مراحل ابتدایی بود که با درمان مناسب کاملاً بهبود یافت.

این داستان‌ها یادآور می‌شوند: هوشیار بمانید، سریع واکنش نشان دهید و علائم را نادیده نگیرید.

بیماری‌های ناشی از گرما در سال‌های اخیر به دلیل افزایش دمای جهانی بیشتر شده‌اند، اما با آگاهی و اقدام به‌موقع، کاملاً قابل پیشگیری هستند.

دو وضعیتی که شناخت و افتراق آن‌ها حیاتی است، گرمازدگی خفیف و گرمازدگی شدید می‌باشند. گرمازدگی خفیف به ما هشدار می‌دهد که بدن در زیر فشار است که با آب‌رسانی، استراحت و خنک‌سازی درمان می‌شود. اما گرمازدگی شدید یک وضعیت اورژانسی است که بدون مداخله فوری می‌تواند به آسیب‌های جدی یا مرگ منجرمیشود و نیاز به مداخله فوری تیم درمانی دارد.

- به میزان کافی آب بنوشید

- لباس مناسب فصل گرما بپوشید

- از حضور در محیط‌های گرم در ساعات اوج گرما خودداری کنید

- از سالمندان، کودکان و بیماران مزمن به طور ویژه مراقبت کنید

- به خانواده و اطرافیان آموزش دهید.