همه چیز درباره دیابت بارداری: از تشخیص در غربالگری تا مدیریت کامل سلامت مادر و جنین

دیابت بارداری به معنای افزایش سطح قند خون در دوران بارداری می‌باشد و اغلب بی‌علامت است اما در صورت شدت بیماری با علائمی مثل تشنگی، تکرر ادرار، خستگی، تاری دید، تهوع، خشکی دهان بروز پیدا می‌کند (اکثر این علائم به دنبال حاملگی نیز مشاهده می‌شوند) و در صورتی‌که کنترل نشود، خطر مشکلاتی مثل پری‌اکلمپسی (فشار خون بالا در دوره بارداری) و نیاز به سزارین (بزرگ بودن نوزاد) برای مادر و چاقی، تولد زودهنگام (نارس بودن)، اختلالات تنفسی، مرگ پیش از تولد (stillbirth)، قند خون پایین در زمان تولد (احتمال تشنج) و ابتلا به دیابت نوع دو را برای جنین افزایش می‌دهد. اولین گام درمانی رژیم غذایی مناسب و تغییر سبک زندگی (فعالیت بدنی روزانه و ...) می‌باشد و در مواردی نیز ممکن است شخص به تزریق انسولین یا دارو درمانی نیاز پیدا کند. لازم به ذکر است ابتلا به دیابت بارداری لزوما به معنای وجود دیابت قبل و بعد از بارداری نمی‌باشد.

حاملگی و به دنبال آن مادر شدن یکی از زیباترین و حساس‌ترین تجربه‌های زندگی بانوان می‌باشد، بنابراین در این دوره 9 ماهه، سلامت اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند، چرا که با تشخیص زودهنگام مشکلات دوران بارداری شانس موفقیت بارداری و سلامت مادر و جنین دوچندان می‌شود؛ دیابت بارداری یکی از بیماری‌هایی است که خانم‌ها در دوران بارداری با آن مواجه می‌شوند. ممکن است این بیماری در هر مرحله‌ای از بارداری اتفاق بیفتد؛ اما در سه‌ماهه دوم و سوم شایع‌تر است. منظور از دیابت بارداری، افزایش سطح قند خون بیشتر از حد نرمال در دوران بارداری می‌باشد که در صورت کنترل‌نشدن، خطرات جدی‌ای برای مادر و جنین در پی خواهد داشت، در نتیجه تشخیص زودهنگام آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

پس منظور از قند خون دوران حاملگی، وجود مقدار زیاد و غیرطبیعی گلوکز در خون مادر باردار می‌باشد که برای اولین بار در دوره حاملگی بروز پیدا کرده یا تشخیص داده می‌شود.

در صورتی که دیابت بارداری کنترل نشود یا دیر تشخیص داده شود، عوارض زیادی را هم برای مادر و هم برای جنین به همراه دارد و گاه‌ها این عوارض جبران‌ناپذیر هستند و به همین دلیل است که انجام تست‌های غربالگری و تشخیص به‌موقع دیابت بارداری از اهمیت زیادی برخوردار است.

یکی از اقدامات لازم برای کنترل دیابت بارداری اندازه‌گیری و ثبت منظم قند خون، اول صبح، به‌صورت ناشتا و یک یا دو ساعت بعد از هر وعده غذایی می‌باشد. همچنین ضروری است ویزیت‌های منظم توسط پزشک هر یک یا دو هفته یک‌بار انجام شود. یکی از مهم‌ترین اقدامات در این ویزیت‌ها انجام سونوگرافی‌های مختلف برای کنترل میزان رشد جنین و ... می‌باشد.

اولین گام در درمان دیابت بارداری رعایت رژیم غذایی مناسب به‌همراه انجام فعالیت‌های بدنی می‌باشد و در صورت نیاز پزشک دارودرمانی را نیز به موارد بالا اضافه می‌کند. دارودرمانی ممکن است شامل داروهای خوراکی مثل متفورمین (کاهنده تولید گلوکز در کبد) و تزریق انسولین می‌باشد. همچنین خواب کافی و کم‌کردن استرس تا حد امکان نیز در بهبود دیابت بارداری تأثیرگذار هستند.

به دلیل حساسیت زیاد ضروری است رژیم شخصی‌سازی شده برای دیابت بارداری توسط یک متخصص تنظیم شود؛ اما به‌طور کلی رژیم مناسب باید مواد مغذی و فیبر فراوان داشته باشد و همچنین میزان دریافت کالری و چربی را محدود کند و از همه مهم‌تر مصرف نوشیدنی‌ها و غذاهای قندی باید به حداقل برسد. روزانه سه وعده غذایی کوچک به همراه سه میان‌وعده سالم در فواصل دو تا سه ساعت.

ضروری است ۶ تا ۱۲ هفته بعد از زایمان، قند خون مجدداً چک شود. همچنین از آنجایی که دیابت نوع دو در بیش از نیمی از خانم‌های مبتلا به دیابت بارداری در سال‌های آینده زندگی اتفاق می‌افتد، رعایت رژیم غذایی مناسب، انجام فعالیت بدنی و حفظ وزن مناسب در پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع دو نقش بسزایی دارد. همچنین باید چک قند خون هر چند سال یک‌بار تکرار شود.

دیابت بارداری به‌معنای قند خون بالایی است که در هنگام حاملگی شروع شده و تشخیص داده می‌شود؛ به‌طور معمول بدون علامت است اما ممکن است با خستگی، تشنگی، تکرر ادرار، خشکی دهان و... همراه باشد. تست‌های غربالگری برای دیابت بارداری بین هفته ۲۴ تا ۲۸ انجام می‌شود ولی در صورت وجود فاکتورهای خطر مثل سابقه دیابت بارداری در حاملگی‌های قبلی، سابقه دیابت نوع دو در اقوام درجه‌یک، چاقی و اضافه‌وزن قبل از حاملگی، سابقه سقط بدون دلیل مشخص، فشار خون بالا و پری‌دیابت بودن، ضرورت دارد تست‌های غربالگری در هفته ۱۵ یا حتی زودتر و در اولین ویزیت انجام شوند. از آن‌جایی که دیابت بارداری عوارض زیاد و گاه جبران‌ناپذیری برای مادر و جنین به‌همراه دارد، تشخیص زودهنگام و کنترل آن از اهمیت خاصی برخوردار است. این عوارض شامل پره‌اکلامپسی، دردهای زایمان زودتر از موعد، زایمان سخت و احتمال نیاز به سزارین، افزایش شانس ابتلای مادر و جنین به دیابت نوع دو در سال‌های بعدی، تولد زودتر از موعد و نارس‌بودن نوزاد، زردی، نقص‌های مادرزادی، سندرم دیسترس تنفسی نوزاد، رشد کمتر یا بیشتر از حد نرمال جنین، افت قند در بدو تولد و خطر تشنج هستند. به‌طور کلی رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی و در صورت لزوم دارودرمانی در کنار هم به بهبود دیابت بارداری کمک می‌کنند. کنترل منظم قند خون و ویزیت توسط پزشک متخصص در فاصله یک یا دو هفته یک‌بار نیز ضرورت دارند. توصیه می‌شود برای تنظیم رژیم غذایی و فعالیت‌های بدنی مناسب و در صورت نیاز مصرف دارو، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.